Babiczki to dawna kolonia osadników niemieckich założona w latach 30. XIX wieku. Teren pod nową miejscowość został wydzielony z obszaru otaczającego Babice, choć słowo wydarte bardziej oddawałoby istotę czynności, jaką trzeba było wykonać, by ziemia stała się zdatna pod uprawę. Twórca niemieckiej mapy z 1803 roku zobrazował puszczę, jaka rozciągała się na północ od doliny Neru. U progu XIX wieku zaludnienie tych terenów było tak niewielkie, że zdołano utrzymać w dobrej kulturze rolnej, jedynie to, co było niezbędne do przeżycia określonej liczbie osób żyjącej na tym obszarze.
Współczesny teren Babiczek nie do końca pokrywa się z jego pierwotnym umiejscowieniem. Dziś nazwą tą określa się obszar zwany niegdyś Małymi Babicami, Budami Babieckimi oraz właściwymi Babiczkami leżącymi na wschód od Babic Dawniej od północy Babiczki graniczyły z miejscowością Stawki, a od południa zaś ze Stefanowem. Dziś nazwy tych miejscowości zostały częściowo zapomniane.
W 1827 roku odnotowano na terenie obecnych Babiczek, istnienie jednego domu, w którym mieszkało sześć osób. W 1830 roku przybyli tu ze Śląska pierwsi osadnicy, którzy położyli podwaliny pod nową wieś. Ślązacy przywieźli ze sobą swój specyficzny typ osad wiejskich zakładanych w środku puszczy. Bazując na tego typu charakterystycznych formach osad wiejskich można z precyzyjną dokładnością określić przynależność narodowościową osadników. Wspomniany powyżej problem niedoboru ludności starano się rozwiązać poprzez sprowadzanie osadników z Europy zachodniej. Przy czym każda nacja miała swoją specjalizację. Holendrzy wyspecjalizowali się w osuszaniu bagien, Ślązacy w karczowaniu lasów. Inni, obszary wydarte puszczy, starali się uprawiać poprzez intensywne nawożenie, oranie i zasiew. Wysiłki w kwestii zaludniania podejmował zarówno rząd, jak i prywatni właściciele ziemscy, chcąc powiększać zyski z posiadanego areału. Gdy Prusowie utworzyli z ziem polskich, z drugiego i trzeciego zaboru, tzw. Prusy Południowe, zachęcali ludność niemiecką z przeludnionych terenów do osiedlania się na nowo zdobytych ziemiach oferując bardzo korzystne warunki. Ci, którzy zdecydowali się skorzystać z tej oferty wspominali, że gdy Prusacy ich sprowadzili do nowo zbudowanych domów na stole czekała łyżka i nóż do krojenia chleba. W latach 30. XIX wieku osadnicy przybywali do zupełnie innych warunków, znacznie trudniejszych. Zadaniem sprowadzonych osadników było karczowanie lasów i przekształcanie terenów tak, by służyły one jako pola uprawne. Koło roku 1830 po zachodniej stronie Łodzi powstały aż 24 nowe wsie o nazwie Budy. Dobrze ukazuje to mapa z 1843 roku.
W okolicy Babic powstały Budy Babieckie, Mirosławskie, Żabieckie, Jagodnickie, Grzymkowskie, Dąbrowa. Nie było wystarczająco dużo czasu, aby zbudować domy, dlatego osadnicy mieszkali w bardzo prymitywnych chatach zrobionych z gałęzi, trawy i ziemi. Nazywanie tych miejscowości przez Polaków budami, oddawało wizualną stronę tego osadnictwa. Kolejna fala imigrantów przybyła tu kilka lat później z Hesji. Informacje te ustalił Albert Breyer analizując mapy oraz wysyłając do nauczycieli, kantorów, pastorów zapytania dotyczące ludności niemieckiej oraz dialektu jakim się oni posługują. Zebrany materiał został opisany i wydany w formie publikacji w 1935 roku.
Przy okazji Albert Breyer sporządził mapę osadnictwa niemieckiego na ziemiach polskich uwzględniając regionalną przynależność osadników. Każdemu obszarowi przydzielając inny kolor. Babiczki napisane niebieską czcionką wskazywały na ludność śląską, Babice oznaczone kolorem zielonym, zaś na ludność przybyłą z Hesji. Obszar, który do początku wieku XIX pozostawał puszczą za sprawą osadnictwa niemieckiego zmienił się w rejon rolniczy.
W połowie XIX wieku Babiczki liczyły już 17 domów i 116 mieszkańców. W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku w Babiczkach było 19 gospodarstw a mieszkańców 160. Spis powszechny z 1921 roku wykazał we wsi 18 domów i 145 mieszkańców w tym 123 osoby narodowości niemieckiej i wyznania ewangelickiego oraz 22 osoby narodowości polskiej i wyznania rzymskokatolickiego.
Społeczność ewangelicka rejestrowała urodzenia, małżeństwa i zgony w kościele parafialnym w Konstantynowie Łódzkim. Z analizy dokumentów sporządzonych w latach 1916-1918 wynika, że Babiczki były zamieszkane przez rodziny o nazwiskach: Abraham, Braun, Fimmel, Furchert, Schattschneider, Kirsch, Koth, Linke, Mager, Propp, Schendel, Scheuschner, Schneider. W 1912 roku niemieckojęzyczna prasa donosiła o małżeństwie z Babiczek. Bohaterem wydania był nauczyciel, syn rolnika – Adolf Schendel (81 lat) urodzony w Bukowcu i jego żona Rosalie z domu Follak (82 lata), którzy wspólnie przeżyli 60 lat. Para pobrała się w Nowosolnej w 1876 roku, kiedy to Adolf Schendel pracował w Grabinie.
Wkrótce potem małżonkowie przenieśli się do Grabieńca w gminie Zgierz, gdzie Adolf objął posadę w tamtejszej szkole. Po 15 latach nabył gospodarstwo rolne w Babiczkach, rezygnując z zawodu nauczyciela. Wciąż jednak działał na rzecz wychowywania młodzieży oraz podtrzymywania tradycji ludowych i religijnych. Był organizatorem zebrań i kierownikiem kasy oszczędnościowo-pożyczkowej. Gdy powstawał artykuł małżonkowie mieszkali w Babiczkach z najbliższymi, w tym z sześcioma wnukami i dwoma prawnukami.
W czasie II wojny światowej, mimo upływu czasu osadnicy z Babiczek wciąż mieli poczucie przynależności do kultury niemieckiej. Odrębność swoją zachowywali przez świadome trwanie przy Kościele ewangelickim, zawieranie małżeństw w ramach swojej grupy narodowościowej i posługiwanie się językiem niemieckim. Gdy sprowadzano osadników wyznania ewangelickiego, gwarantowano im plac pod budowę szkoły oraz teren pod cmentarz. Te dwa obiekty istniejące w ramach miejscowości były oznaką ich odrębności. Przy czym szkoła była nie tylko miejscem edukacji, była również miejscem, gdzie realizowano potrzeby religijne, a nauczyciel był jednocześnie kantorem, czyli przewodnikiem duchowym i moralnym. Miejscowości osadników ewangelickich to były mikroświaty, w których kultywowano tradycje przywiezione z obszarów niemieckich, przy czym sami osadnicy czuli więź ze swoim konkretnym regionem, nie zaś z całym obszarem kultury niemieckiej. Wyrażało się to m.in. w dbałości o dialekt, który wyróżniał ich spośród innych. Gdy zaczęła się okupacja, niespolonizowana ludność Babiczek wspierała niemieckie poczynania.
Oprócz osadników niemieckich w Babiczkach mieszkali nieliczni Polacy. Na początku XX wieku w miejscowości pojawili się Kruszyńscy. Augustyn Kruszyński przybył do Babiczek z okolic Dalikowa. W Bełdowie w 1884 roku poślubił Petronelę Pietras. Początkowo młodzi przebywali w Aleksandrowie i Parzęczewie. W Babiczkach mieszkali co najmniej od roku 1903. Tu bowiem urodził im się syn Benedykt Marian. Tu też zamieszkała z mężem ich córka Apolonia, która poślubiła w 1913 roku Mieczysława Karola Siecińskiego – rządcę pracującego w Charbicach Górnych, syna Bronisława pisarza dworskiego, urodzonego w Prusinowicach pod Szadkiem. Siecińscy początkowo mieszkali w Babicach, potem w Lutomiersku, gdzie Mieczysław był młynarzem. Nim osiedli w Babiczkach w 1920 roku mieszkali jeszcze w Głaniszewie i w Rudnikach pod Pęczniewem, gdzie znów Sieciński był rządcą.
Represje spotkały natomiast tych nielicznych Polaków mieszkających na terenie Babiczek. Przedstawiciel rodziny Kruszyńskich został zastrzelony. Powodem śmierci miał być zatarg z niemieckim sąsiadem. Polak został zatrzymany wraz z synem w trakcie ucieczki. Obu rozstrzelano. Wojnę przeżyła żona, która trafiła do obozu oraz syn Leszek.
Tuż przed zakończeniem drugiej wojny światowej ludność niemiecka Babiczek porzuciła swoje domostwa. Na ich miejsce przybywali repatrianci z Kresów Wschodnich. Część opuszczonych gospodarstw zajęli okoliczni, ubożsi rolnicy. Z ludności już wcześniej mieszkającej w okolicy sprowadzili się do Babiczek Ziąbkowie, Dąbrowscy. Angielowie, Lendzionowie. Z dalekich stron przybyli Ochelowie i rodzina Szuchników.
Po ludności osadniczej Babiczek pozostały budynki. Duża willa z początku XX wieku znajdująca się w Babiczkach przy ul. Klonowej 22 była zamieszkana w pierwszej połowie XX wieku przez lekarza, nazistę. Gdy armia czerwona wkroczyła na tereny podłódzkie, właściciel nie uciekł, jak inni mieszkańcy Babiczek. Najprawdopodobniej wierzył, że lekarz nawet niemiecki, z pewnością zostanie potraktowany łagodnie ze względu na przydatność swojego zawodu. Żołnierze radzieccy po wkroczeniu do wsi powiesili lekarza, zaś jego żonę utopili w studni. Wojnę przeżył syn lekarza, przebywający na początku wojny w Rydze, gdzie studiował. Potem przedostał się do neutralnej Szwecji, by stamtąd wyemigrować do USA. Babiczki odwiedził w latach 80.
W 1956 roku do willi wprowadził się agronom Witold Łodziato przybyły wraz z rodziną z Kresów Wschodnich. Willa ponadto była wykorzystywana jako miejsce kolonii dla dzieci oraz ośrodek rehabilitacyjny. Dziś jest własnością prywatną. Budynek w 2011 roku został wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.
Współczesne Babiczki to wieś sołecka licząca 314 mieszkańców na obecną zabudowę wsi składają się przedwojenne domy oraz współczesne budownictwo letniskowe i podmiejskie budownictwo rezydencjonalne. W Babiczkach działa Koło Gospodyń Wiejskich.
W lesie na północny zachód od centrum wioski znajduje się dawny nieużytkowany już dziś cmentarz ewangelicki. Na mapie pochodzącej z 1944 roku na kolor czerwony zaznaczono cmentarze ewangelickie. Nekropolię w Babiczkach założono w drugiej połowie XIX wieku. Była wówczas przy drodze prowadzącej z Babic Małych do wsi Stawki. Na cmentarzu do niedawna stał drewniany krzyż z wymalowanymi na poziomej belce datami: „1945 – 2005” ponadto do dziś zachowały się nieliczne obramowania grobów.
Opracowanie: Katarzyna Kołodziejczak-Kostecka
Katarzyna Kołodziejczak-Kostecka z wykształcenia historyk sztuki z ukończonymi studiami podyplomowymi z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie. Pasjonuje mnie historia regionalna, iluminatorstwo, kaligrafia i kostiumologia. Z zawodu nauczyciel: historii, plastyki, techniki.
Archiwalia
Bibliografia
Opracowania
Breyer A., Die deutschen Dörfer der Umgegend von Lodz, Digitale Neuauflage 1919.
Skorowidz Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów, Warszawa 1902.
Sölle P., Gmina Lutomiersk, Lutomiersk 2019.
Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1-2, Warszawa 1827.
Woźniak K.P., Wokół sporów o znaczenie rolnego osadnictwa niemieckiego w łódzkim okręgu przemysłowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, nr 49, 1993.
Woźniak K.P., Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź 2013.
Materiały prasowe
Die Zeit im Bild, Łódź 1936.
Źródła internetowe
https://geneteka.genealodzy.pl/index.php?lang=pol
https://sieradzkiewsie.blogspot.com/2013/04/babiczki.html
